HEMODİYALİZ
Son dönem kronik böbrek yetmezliği hastalarında renal replasman tedavisi (yerine koyma) olarak hemodiyaliz (merkez veya ev), periton diyalizi ve böbrek nakli tedavi seçenekleri arasında yer almaktadır. Bu tarz hastalarda kalp-damar hastalıklarına bağlı ölüm oranları normal sağlıklı insanlara göre 18-35 kat artmaktadır.
Hemodiyaliz, böbrekleriniz sağlıklı olduğunda yaptığı gibi, kandaki atıkları ve suyu filtrelemek ve temizlemek için kullanılan bir tedavidir. Hemodiyaliz kan basıncınızı kontrol etmeye ve kandaki potasyum, sodyum, fosfor ve kalsiyum gibi önemli mineralleri dengelemeye yardımcı olur. Hemodiyaliz hastanın kendisini daha iyi hissetmesine ve daha uzun yaşamaya yardımcı olabilir, ancak böbrek yetmezliğinin kalıcı şifa sağlayan tedavisi değildir, bir nevi yerine koyma tedavisidir.
Hemodiyaliz sırasında kan, vücudun dışındaki diyalizör adı verilen bir filtreden geçer. Diyaliz için mutlaka kalıcı damar yoluna (arteriovenöz fistül veya greft ya da katatere) ihtiyaç vardır. Tedavisinin başlangıcında, bir diyaliz hemşiresi veya teknisyeni hastanın damar erişim yoluna (fistül veya greft) iki iğne yerleştirir veya kalıcı katater ile diyaliz makinesi arasında bağlantıyı sağlar. Her iğne, diyaliz makinesine bağlı yumuşak bir tüpe takılır.
Diyaliz makinesi kanı filtreden pompalar ve kanı vücudunuza geri verir. İşlem sırasında diyaliz makinesi kan basıncınızı kontrol eder ve ne kadar hızlı olduğunu kontrol eder.
- Kan filtreden akar
- Vücudunuzdan sıvı alınır
Şekil 1: Diyalizin işleyişi
Kan, filtrenin bir ucundan girer ve birçok, çok ince, içi boş liflerden geçmeye zorlanır. Kan içi boş liflerden geçerken, diyaliz solüsyonu liflerin dışından ters yönde geçer. Kandaki atık ürünler diyaliz solüsyonuna taşınır. Filtrelenen kan, içi boş liflerde kalır ve vücudunuza geri döner.
Böbrek hastalıklarında uzmanlaşmış bir doktor olan nefroloji uzmanı, hastanın ihtiyaçlarını karşılamak için bir diyaliz solüsyonu belirler. Diyaliz solüsyonu, atıkları, fazla tuzu ve sıvıyı kanınızdan güvenli bir şekilde çıkarmak için eklenen su ve kimyasalları içerir. Doktor solüsyondaki kimyasal dengesini şu durumlarda ayarlayabilir:
- Kan testleriniz kanınızda potasyum veya kalsiyum gibi belirli minerallerin çok fazla veya çok az olduğunda
- Diyaliz sırasında düşük tansiyon veya kas krampları gibi problemleriniz varsa
Hemodiyaliz, böbrek fonksiyonunuzun tamamının olmasa da bir kısmının yerini alabilir. Diyaliz, enerji seviyesini iyileştirmeye yardımcı olur ve diyette yapılan değişiklikler de daha hastanın daha iyi hissetmesin sağlar. Vücutta toksik ve zehirli maddelerin damarlar, kemik, beyin vb hayati organlarda birikmesini önler. Sıvı ve yiyecek yoluyla alınanları sınırlamak, diyaliz seansları arasında vücutta çok fazla sıvı ve kilo birikmesini önler. İlaçlar da diyaliz sırasında sağlığı korumaya yardımcı olur.
Diyaliz tedavisi evde veya bir diyaliz merkezinde uygulanabilir. İdeal bir diyaliz haftada 3 gün 4 saat yapılmaktadır.
EV HEMODİYALİZ
Ev hemodiyalizi, daha uzun veya daha sık ve günün istenilen periyodunda (gece, gündüz) diyaliz yapma imkanı sağlar, bu da sağlıklı böbreklerin yaptığı işi gerçekleştirmeye yaklaştırır - genellikle haftada üç ile yedi kez, 2 ile 10 saat süren tedavi seanslarıyla-
Ev hemodiyalizi seçenekleri:
- Standart evde hemodiyaliz - haftada üç kez veya 3 ila 5 saat boyunca gün aşırı
- Kısa günlük hemodiyaliz - bir seferde 2 ila 4 saat olmak üzere haftada 5 ila 7 gün
- Gece evde hemodiyaliz - uyurken haftada üç ila altı kezdir
Nefroloji uzmanı, günlük veya gece evde hemodiyaliz için her hafta kaç tedaviye ihtiyacınız olduğuna karar verecektir.
Standart bir hemodiyaliz programı ile karşılaştırıldığında, günlük veya gecelik evde hemodiyaliz,
- Daha normal beslenme dengesi
- Tansiyon kontrolünü daha iyi sağlayarak daha az tansiyon ilacı alma
- Vücuttan daha fazla toksik madde temizlenmeye veya daha iyi bir elektrolit ve sıvı kontrolüne yol açar (daha az kaşıntı, kas krampı, kemik mineral bozukluğu vb), daha az ek ilaç (kansızlık ve fosfor yüksekliği için) kullanımına sebep olur.
Bunun yanında daha az gastrointestinal semptomlar (bulantı, kusma vb), uyku kalitesinde artışta ev hemodiyalizinde tespit edilebilir.
El becerisi gelişmiş, iğne korkusu olmayan ve mental kapasitesi iyi olan, sosyal yönden aktif ve çalışan hastalarda ev hemodiyalizi iyi bir tedavi seçeneğidir.
PERİTON DİYALİZİ
Periton diyalizi, vücudunuzdaki kanınızı filtrelemek ve temizlemek için karnın iç yüzeyini kullanan (periton) böbrek yetmezliği tedavisidir. Periton diyalizine başlamadan birkaç hafta önce bir cerrah veya nefrolog karın içine kateter adı verilen yumuşak bir tüp yerleştirir.
Tedaviye eğitim hemşiresinin eğitimleri ve nefroloji uzmanı gözetimine devam edilmektedir. Başlangıçta, diyaliz solüsyonu - tuzlu su ve diğer katkı maddeleri - bir torbadan kateter yoluyla karna akar. Torba boşaldığında, çıkarılır ve kateterin üzerine bir kapak yerleştirilir, böylece hareket edilebilir ve normal aktiviteler yapılabilir. Diyaliz solüsyonu karın içindeyken vücuttaki atıkları ve fazla sıvıyı emer.
Birkaç saat sonra solüsyon ve atıklar karından boş poşete boşaltılır. Kullanılmış çözelti tuvalete veya küvete atılabilir. Ardından, yeni bir torba diyaliz solüsyonuyla baştan başlanabilir. Çözelti taze olduğunda atıkları hızla emer. Zaman geçtikçe filtreleme yavaşlar. Bu nedenle kullanılan solüsyonu boşaltma ve karnı taze solüsyonla doldurma işlemini günde dört ile altı kez tekrarlamak gerekir.
Değişimler, sıvıyı içeri ve dışarı pompalayan bir makine kullanarak gündüz veya gece (aletli periton diyalizi) veya günlük ihtiyaca göre nefroloğun reçetelendirdiği elle değişim şeklinde yapılabilir. En iyi sonuçlar için, tüm değişimlerinizi öngörülen şekilde gerçekleştirmeniz önemlidir. Diyaliz kendinizi daha iyi hissetmenize ve daha uzun yaşamanıza yardımcı olabilir, ancak böbrek yetmezliğinin kalıcı tedavisi değildir.
El ve aletli periton diyalizi, ev, iş yeri veya seyahat dahil olmak üzere herhangi bir temiz ve özel yerde yapılabilir. Seyahate çıkmadan önce, üreticinin malzemeleri gidilen yere göndermesini sağlanabilir. Aletli periton diyalizi kullanılıyorsa, makine hastanın yanında taşınabilir veya evden uzaktayken elle değişim planlanabilir.
Mental ve sosyal kapasitesi yerinde olan, el becerisi gelişmiş, evinin bir odasını temiz bir şekilde bu tedavi için kullanabilen hastalarda periton diyalizi iyi bir seçenektir. Batın içi ağır ameliyat geçiren, yapışıklığı olan ve tedavi edilemeyen karın fıtığı vb olan hastalarda periton diyalizi tercih edilmemeli.
Şekil 2: Periton diyalizi